Kaynak: “Türk Halk Oyunları” kitabı, 1966, Sofya, Narodna Prosveta Devlet Yayınevi
Kompozisyon ve tarif: Danço Nikolov
OYUN HAKKINDA BİLGİ:
Bu dans, Kırcaali civarında oynanan bir halk oyunudur ve insanların çalıştığını gösteren hareketler üzerine kurulmuştur. İlk olarak Kırcaali Tütün Monopolu’ndaki dans grubu tarafından sahnelenmiştir. 12 kız tarafından oynanmıştır; sekiz ya da altı kız da oynayabilir.
Kızların giysileri: Türk halk giysileri stilinde, çeşitli renkte fistanlar. Başlarında fesler vardır, feslerden omuzlara tül düşer. Fesler ve tül sırmayla nakışlanmış, bindallıdır.
OYUNUN KISACA TARİFİ
Kızlar tütün tarlasına gelirler, tütünlükleri seyrederler ve sonra tütün dikmeye başlarlar.
Sonra da olgunlaşmış yaprakları toplarlar, yelpaze ederler ve dizerler.
Dizme işi de bitince, yaptıkları işin sevinciyle ellerinde tütün dizileri ile şen bir oyun oynarlar. Dansın sonunda tütün dizilerini kurutmaya koyarlar.
Takt ölçüsü 9/8’dir.
HAREKETLERİN TARİFİ
Hareket No.1: “Yürüyerek ayakları toplama“:
Ayakların çıkış durumu VI duruştur. Bir taktta icra edilir.
1 – Sağ ayak ileri bir adım yapar.
2 – Sol ayak, sağ ayağın yanına toplanır.
3 – 1’de ve 2’de olduğu gibi.
4 – Aynı hareket bütün yönlere doğru ve dönmeyle oynanır.
Ellerin durumu, I duruştur.
Hareket No.2: “Tütün fidanı dikme”:
Ayakların çıkış durumu III duruştur. Bir taktta icra edilir.
1 – Sağ ayak, sağa bir adım yapar, vücut hafifçe ileri eğilir.
2 – Sol ayak, III duruşta, sağ ayağın yanına toplanır.
3 – Sağ el, yere bir kazık çakar.
4 – Sol el, dikilen tütün fidanını bastırır.
Not: Bu hareket sola da oynanabilir. O zaman ellerin faaliyeti değişir.
Hareket No.3: “Tütün derme”:
Ayakların çıkış durumu. IV duruştur. Bir taktta icra edilir.
1 – Sağ ayak ileri bir adım yapar. Vücut biraz ileri eğilir. Sol el, tütün toplanmasını yansıtan hareketler yapar.
2 – Sol ayak, sağ ayağın yanına toplanır. El aynı hareketi yapar.
3 ve 4 – 1’de ve 2’de olduğu gibi.
Hareket No.4: “Toplama”:
Ayakların çıkış durumu, IV duruştur. Bir taktta icra edilir.
1 – Sağ ayak, sağa bir bir adım yapar. Vücut şiddetle ileri eğilir, eller ise bir anda yaptıkları içerden dışarı doğru bir hareketle, yerden üzerine oturdukları örtüleri toplamayı taklit eder.
2 – Sol ayak, sağ ayağın yanına toplanır.
3 ve 4 – 1’de ve 2’de olduğu gibi.
Hareket No.5: “Dizme”:
Ayakların durumu: Sol ayağın üzerine diz çökülür, sağ ayak yarım dikilmiş bir durumdadır. Bir taktta icra edilir.
1 ve 2 – Sağ el, sağ ayağın yanından tütün yaprağını alır gibi hareket yapar.
3 ve 4 – Sol el, iğne tutarmış gibi yapar, sağ el tütün yaprağını getirip iğneye geçirir.
Hareket No.6: “Dizmenin devamı”:
Ayakların çıkış durumu: Hareket No.6’da olduğu gibi. İki taktta icra edilir.
I. takt:
1, 2, 3 ve 4 – Sol el, iğneye geçirilen tütün yapraklarını tutarak, kınnabın ortalarına doğru çeker.
II. takt:
I. taktta olduğu gibi. Sol el, önceki yerden tutarak yaprakları kınnaba geçirmeye devam eder.
Hareket No.7: “Yana yürüme”:
Ayakların çıkış durumu, VI duruştur. Bir taktta icra edilir.
1 – Sağ ayak, sağa bir adım yapar.
2 – Sol ayak, sağ ayağın yanına toplanır.
3 ve 4 – 1’de ve 2’de olduğu gibi.
Gerekli malzemeler:
Sağlam bir kınnaba, yeşil mukavvadan kesilmiş yeşil tütün yaprakları dizilir. Yaprakların aralıkları 1-2 santimetre olmalıdır. Birbirlerine yapışmasınlar diye her yaprağın yanına bir düğüm yapılabilir. Tütün dizisinin uzunluğu 80 santimetre ya da 1 metre olmalıdır. Yaprakların büyüklüğü tabii tütün yaprağınkinden büyük olmalı.
OYUN TARİFİ
Takt ölçüsü 9/8. “Bir”, “İki”, “Üç” ve “Dört” diye sayılır.
Sekiz kız tarafından oynanır. Kızlar sahneye arkadan, sağ taraftan inerler. Birbirlerine yakın bir durumda sıralanmışlardır. Elleri serbest, birinci duruştadır. Yelpaze halindeki tütün dizeleri kemerlerine sokulmuştur.
Fig. 1 – 24 takt.
1 – 16 takt – Hareket No.1 ile birbiri ardınca yürüyen kızlar, sahnede bir kere dolanırlar ve bir çember meydana getirirler.
17 – 20 takt – Ayakların durumu, üçüncü duruşta olmak üzere, sağ ellerini gözlerinin üstüne götürürler ve 4 taktta tütün tarlasını seyrederek yavaş yavaş yürürler. Soldan sağa doğru bütün tarlayı süzerler.
21 – 24 takt – Ellerini değiştirirler ve sol tarafa bakarlar. (Şekil 1)

Fig. 2 – 16 takt.
1 – 16 takt – Hareket No.1 ile ileri yürürler ve 1 ve 2 numaralara bölüşerek iki sıraya ayrılırlar. Yerleri satranç durumundadır. 1. numaralar birinci sıraya, 2. numaralar ikinci sıraya geçerler. (Şekil 2)

Fig. 3 – 16 takt
1-4 takt – Hareket No.7 ile kızlar, sağ tarafta bir yere otururlar.
5-8 takt – Bütün kızlar ayağa kalkar, birinci sıradaki kızlar iki taktta sağa dönerler, iki taktta da iki grup birbirine yaklaşır, yüzyüze gelir. Bu, Hareket No.1 ile yapılır.
9-12 takt – Hareket No.1 ile, 1’inci ve 2’nci numara iki taktta birbirlerinin yanından dolanırlar, iki taktta da yerlerini değiştirirler. Böylece birinci sırada 1 numaralılar, ikinci sırada da 2 numaralılar kalır.
Fig. 4 – 16 takt
1-12 takt – Hareket No.1 ile, bütün kızlar dört taktta yerlerini değiştirirler; 1 numaralılar yeniden birinci sıraya, 2 numaralılar da ikinci sıraya geçer. Dört taktta hepsi geriye çekilirler, dört taktta oldukları yerde oynarlar.

13-16 takt – Hareket No.4 ile bütün kızlar yerden üzerine oturdukları örtüleri toplarmış gibi hareketler yaparlar.
Fig. 5 – 16 takt
1-12 takt – Hareket No.1 ile bütün kızlar sağa dönerek, birbiri ardınca yürüyüp, saat yelkovanı istikametinde dolanmaya başlarlar. Yürümeye başlarken, her biri kemerlerinden tütün dizisi çıkarırlar. Sol elinin yukarı doğru açılan avucuna alır, sağ elini de sol elinin üstüne koyar. Yarı çember şeklinde dizilirler.
13-16 takt – Hepsi sol dizlerinin üzerinde çömelir ve yelpazelerini sol dizlerine koyarlar. (Şekil 4)

Fig. 6 – 20 takt
Çıkış durumları oturukça.
1-4 takt – Birinci taktta yerden tütün yaprağını alırlar, ikinci taktta sol dizleri üstüne koyarlar, üçüncü ve dördüncü taktta dizmeye başlamadan önce yaprakları düzlerler.
Not: Yerden yaprak alınmaz, sadece taklit yapılır. Peşinen hazırlanmış dizi yerde durur.
5-8 takt – Hareket No.5 ile, kızlar yaprakları dizerler.
9-12 takt – İki kerede yaprakları Hareket No.6 ile iğneye geçirirler.
13-16 takt – 5-8 taktlarda olduğu gibi.
17-20 takt – 9-12 taktlarda olduğu gibi.
Fig. 7 – 8 takt
1-4 takt – İki elle yerden diziler alınır. Yavaş yavaş yukarı kaldırılarak göğüs hizasına getirilir.
5-8 takt – Diziler gerilir, kızlar yavaş yavaş yerden doğrulurlar.
Fig. 8 – 8 takt
1-8 takt – Kızlar sağa dönerler ve Hareket No.1 ile saat yelkovanı istikametinde yürürler. Ellerini kaldırarak tütün dizilerini başlarının üzerine götürürler, sonra da çember halinde dizilirler. (Şekil 5)

Fig. 9 – 40 takt
1-8 takt – Bütün kızlar, Hareket No.1 ile aksi istikamete doğru yürürler; sağ kolları iç tarafta ve yukarı kaldırılmış, sol elleri ise aşağıdadır. Tütün dizilerinden yıldız meydana gelir. (Şekil 6)

9-16 takt – Yine aynı hareketle aksi istikamete yürüyerek çemberi genişletirler. Ellerini öyle tutarlar ki, bütün tütün dizileri dışarıda kalır. Sağ kol, bele kadar yukarı kaldırılmıştır.
17-20 takt – Her kız, kendi dolayında döner; sağ eller sağ tarafa doğru gerilmiş bir haldedir.
21-24 takt – Aynı hareketi aksi istikamete doğru yaparlar. Sol eller, sol yana gerilmiş bir durumdadır.
25-28 takt – Çember halinde dizilirler. Ellerindeki tütün dizilerini yukarı kaldırırlar, bir demet meydana gelir. Bu iş, dört taktta, sağa doğru hareketle yapılır.
29-32 takt – Aynı şey aksi tarafa doğru yapılır, eller aşağıya indirilerek demet aşağıda meydana getirilir.
33-36 takt – 1 ve 2 numaralara bölünerek, çift çift olurlar, her çift birbirinin dolayında döner. Sağ el, göğüs hizasında arkadaşının sağ elini tutar, sol el ise, aşağıya uzatılmış bir durumda kalır.
37-40 takt – Aynı hareket aksi istikamete doğru yapılır, sadece eller değişir. (Şekil 7)

Fig. 10 – 8 takt
1-4 takt – Bütün kızlar çember halinde dizilirler, ellerini yukarı kaldırarak tütün dizileriyle bir demet yaparlar.
5-8 takt – Birinci ve sonuncu kızın arasından çember yarılır ve kızlar yarı çember olurlar. (Şekil 8)

Fig. 11 – 16 takt
1-16 takt – Ortadan başlayarak, ikişer ikişer ileri yürürler. Elleri, aşağıdan arkadaşının eliyle, hareketlerin istikametine göre ya sağ eliyle, ya sol eliyle birleşir. Diğer el, göğüs hizasında yukarda kalır. (Şekil 9)

Fig. 12 – 24 takt
1-8 takt – Kızlar birbirine karşı iki sıra halinde dizilirler. Seyircilere yüzleri dönüktür. (Şekil 10)

9-12 takt – Hepsi, sahnenin merkezine doğru olan omuzları tarafından dönerler.
13-16 takt – 2 numaralılar Hareket No.7 ile sahnenin merkezine iç tarafına doğru yürürler.
17-24 takt – Bütün kızlar yavaş yavaş diz çöker, tütün dizilerini göğüs hizasına getirirler. Müzik kesilinceye kadar öylece kımıldamadan kalırlar. Bu durum, tütün dizilerinin kurumaya bırakılmış olduğunu taklit eder (Şekil 11) ve seyircilere doğru dönerler.

DANS MÜZİĞİ
/Müzik: Dimitar Dinev/



