Ardino (Eğridere) kasabasındaki Merkez Camii, bölgenin en eski camilerinden biri ve bölgedeki iki minareli iki camiden biridir. Kasabanın en eski sakinlerine göre, 16. yüzyılın sonlarında ve 17. yüzyılın başlarında inşa edildiği sanılmaktadır. Mimari özellikleri aynı dönemde inşa edilen diğer camilerden farklı olmayıp, kutsal şehirler Mekke ve Medine’ye doğru güneydoğu yönünde kare planlı, mihrap nişi bulunan bir ibadet mekanıdır. Camide kadınlar için kapalı bir yer de varmış. Caminin iç duvarları kaligrafik yazı ile yazılan Kur’an’dan ayetlerle süslenmiştir. Caminin çevresinde mezarlık bulunuyormuş.
Varlığının son üç yüz yılında Ardino camisi önemli değişikliklere uğramıştır. Bugün caminin cephesine yapımı hakkında daha fazla bilgi edinebileceğimiz anıt levhalar yerleştirilmiştir. Yazıtlar Arapça ve Türkçedir. Onlardan caminin ilk onarımının Hicri takvime göre 1211 yılına tekabül eden 1790 yılında Salih Abdulgafur tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. O zaman caminin yüksekliği arttırılmıştır.
1970’lerde cami restore edilmiş. Kahverengi, mavi ve beyaz renkten oluşan bir iç mekan dekorasyonu yapılmış. Caminin kubbesinde ve kubbeyi taşıyan kemerlerde tavanlardaki kalem işi süslemeler halihazırda Bursa’da yaşayan Rahim’in eseridir.
2000 yılında cami, 2022 yılında vefat eden, Bursa’da oturan göçmenlerden iş adamı Hacı Şahin Yılmaz’ın maddi yardımlarıyla yeniden restore edilmiştir. 2003 yılında ikinci bir minare yapılmıştır. Mart 2015’te yaşanan kar felaketinde caminin taşıyıcı sütunları önemli ölçüde hasar gördü. Onlara 2016’da Bulgaristan Başmüftülüğü’nden sağlanan fonlarla betonarme takviyesi yapıldı. Beton üzerine ahşap kaplama yapıldı ve masraflar yine Hacı Şahin Yılmaz’ın oğlu olan dönemin Eğridereliler Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Aydın Yılmaz’ın yardımıyla Hacı Şahin Yılmaz tarafından karşılandı. 2020 yılında seccade kilimler yenilendi. Ardino Belediye Başkanı Müh.İzzet Şaban’ın yardımıyla Ardino’nun Türkiye’den kardeş şehri olan Kırklareli ilçesinden hayırseverler tarafından sağlandı.
Ayrıca 2020 yılında caminin iç duvarları, klasik Osmanlı hat sanatı ile Allah ve Hz. Muhammed (SAV) lafzı yazısı ile süslendi. Hat sanatı süslemeler, Türkiye’nin Kocaeli şehrinden 55 yaşındaki Murad Demir’in eseridir. Bu, Kırcaali Bölgesi Müftülüğünün girişimiyle Ardino Belediye Başkanı Müh. İzzet Şaban’ın yardımıyla yapıldı.
Son on yılda yaz aylarında düzenli olarak Kur’an-ı Kerim kursları düzenlenmektedir.
Camide ayrıca Kur’an’ın eski baskılarının saklandığı bir kütüphane de bulunmaktadır.
Yeni Bulgar devletinin kuruluşundan İkinci Dünya Savaşı’na kadar Müslümanların yaşadığı hemen her yerde sancak, kaza ve il müftülükleri ve müftü vekillikleri bulunuyormuş.
1923’te ülkede 13 kaza veya il merkezinde müftülük bulunuyormuş. Bunların dışında 1950’lerde kapatılan Ardino’daki Müftü Vekilliği de dahil olmak üzere 33 müftü vekilliği bulunuyormuş. Ardino’nun ilk müftüsü Hacı Sadettin Efendi (1890), sonuncusu ise Ahryansko (Ercek) köyünden olan İsmail Mustafov’dur (1950). 1955’ten 1971’e kadar Ardino camisinde imamlık görevini Mehmedali Hasan yürütmüştür. Ondan sonra sırasıyla Ahryansko’dan Ali – Rıza, Gorno Prahovo (Tosçalı) köyünden Hafız Mümün, Lübino (Ömerler) köyünden Ali Besim Kontil, Gorno Prahovo köyünden Hacı Bekir Halil imamlık yapmışlardır ve şimdiki imam Garvane köyünden Orhan Yakup’tur.
Yazı: Güner Şükrü
Kaynak: Kırcaali Haber
