Bulgaristan Türk çocuk dergileri içerisinde nitelikli dergilerden biri “Balon” olmuştur. 1994 yılında ilk sayısı yayımlanan derginin yayını 2004’te sona erer. 10 yıllık başarılı yayın faâliyetinin sona ermesinde derginin kurucusu ve sahibi Kazım Memiş’in vefatı etkili olmuştur. Balon’un Bul. Türk çocuk dergiciliği içerisindeki yerinin doğru tespit edilmesi için Kazım Memiş’in Bul. Türkleri kültür yaşamındaki yerinin iyi bilinmesi gerekir.
Kazım Memiş Sofya Üniversitesi Türkoloji mezunudur. Üniversite sonrasında yaklaşık 30 yıl Türk gazetelerinde çalışmış; 1992-93 yılları arasında ise Bulgaristan Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nda görev almıştır. Onun bu etkin yayıncılık hayatı hem Türklerin yayın çalışmalarının içinde olmasını hem de Bulgar eğitim sistemini ve azınlıklara yaklaşımını iyi çözümlemesini sağlamıştır. Bu birikimin bir neticesi olarak da Bulgaristan Türk çocukları için bir dergi yayınlama fikri kendisinde belirmiş; sahibi ve kurucusu olarak Balon dergisini 10 yıl boyunca yayımlamıştır.
Balon çocuk dergisinin kuruluş amacı ve hedefleri kurucusunun dilinden derginin 2. sayısında şu şekilde belirtiliyor:
“İnsan okumakla yükselir! Her çocuk da okumak ve yükselmek ister. Bütün ülkelerin çocukları gibi sizler de anadilinde renkli, resimli çocuk gazeteleri ve dergileri, çocuk kitapları okumak istiyordunuz ama yıllardır sizler bu ülkede bu mutluluktan mahrum bırakıldınız. Günahını bunu size yasaklayanlar çeksin! Şimdi biz, her şeyi göze alarak size bir dergi çıkarmaya başladık. Tek amacımız sizleri güzel, yararlı tutkulara ve davranışlara yöneltmek; özgürlüklere, yüce hizmetlere, iyi yönlere götüren bir yolun yolcusu etmek! Bazı analar, babalar, çocukların anadili okuma ve öğrenme konusunda bir hayli ihmalkar. “Bizim çocuk Türkçe biliyor. Okulda okumasa da olur.” diyormuş. Sağ olsunlar ama bu çok yanlış bir düşünce. Evde öğrenilen Türkçe, kulaktan dolma bin iki bin sözcüğü kapsar. Biz, düşüncemizi anlatmaya kalktığımızda bu sözcüklerin yetmediğini fark ederiz ve hemen Bulgarca sözcüklere başvururuz. Bu durumda konuştuğumuz dil ne Türkçe’dir, ne Bulgarca. Bu dili ancak yaşadığımız ortam anlar. Ve bölgemizden uzaklaşınca, karşımızdakine bu dil ile meramımızı anlatamayız. Dahası da var, aile ortamında öğrendiğimiz bu dil ile bilim yapamayız, kuvvetsizdir çünkü. Bize sanat ve edebiyat yapma olanakları da sağlayamaz.” diyen Kazım Memiş, Türkçenin önemine vurgu yaparak sözlerini devam ettirir. Kurucusunun sözlerinden de anlaşılacağı gibi “Balon” dergisi Bul. Türk çocuklarının en temel ihtiyacı olan anadili eğitimi ve öğretimi alanındaki büyük boşluğu giderebilme amacıyla yola çıkan bir dergiydi. Bulgaristan genelinde on bin basım rakamını yakalayan dergi aynı zamanda okullarda Bulgaristan Eğitim ve Bilim Bakanlığınca yardımcı ders kitabı olarak kabul edilmiştir. Balon dergisi yayımlandığı yıllarda ilköğretim düzeyindeki Türk çocukları arasında hatırı sayılır bir tanınmışlık oranına ulaşmıştır. 2004’te yayını son bulan derginin bugün son gençlik dönemlerini yaşayan 20-25 yaş arası Bul. Türk gençleri arasındaki bilinirliği de derginin o yıllardaki başarısını ortaya koymaktadır.17×23 ebatlarında kuşe kağıda basılan derginin, kendine özgü başlığı ve kapağı okuyucuya başarılı bir renk uyumu içerisinde sunulmuştur. Bir çocuk dergisinde bulunması gereken renk çeşitliliği ve uyumu, yazı karakterleri ve boyutları ideal seviyedir. Derginin ilk sayısından bu yana içindekiler kısmı şu şekilde özetlenebilir:
Her bir sayının ortası, iki sayfayı da kapsayacak şekilde ünlülerin posterleri şeklinde tasarlanmış, bu sayfalar ders yılı ya da yılbaşlarında takvim şeklinde okuyucunun istifadesine sunulmuştur. Derginin yıllara ve sayılara göre değişkenlik gösterse de belli konularda odaklanan köşeleri arasında şunlar vardır: “Anadilimiz Türkçe, Türkçem, Türkçe Dersi” köşeleri, tüm sayılarda klâsikleşen ve derginin okuyucuları ile açık iletişim kurulan “Balon Postası” köşesi, okuyuculardan gelen mâni, şiir, bilmece, tekerleme gibi ürünlerin derlendiği ve on yıl içinde yüklü bir birikimin elde edildiği “Sizden Gelenler” köşesi, ve “Hayvanlar Âlemi”, ” Sağlık Köşesi”, “Birlikte Pişirelim” köşesi. Ayrıca derginin muhtelif sayılarında “Dini Bilgiler” köşesi yer almış, burada bazı temel dini bilgiler çocukların seviyesine uygun olarak verilmiştir. Derginin her sayısında mutlaka Türk ve dünya masallarına da yer verilmiş, ağırlıklı olarak öykü ve şiir türleri dergi sayfalarında yer almıştır.
Balon dergisinin her sayısında küçük okuyucularının resimlerine bolca yer verilmiş, dergiye resim, şiir, yazı gönderenlerin eserleri edebî tenkitlerle birlikte yayımlanmıştır. Derginin başarı ile yürüttüğü çalışmalardan bir diğeri şiir ve komposizyon yarışmalarıdır. Bu yarışmalarda çocuklar ödüllendirilmiş, eserleri “Balon” dergisinin sayfalarını süslemiştir.
Balon dergisi on yıllık yayın süresi boyunca elde ettiği birikimi değerlendirerek, çocuk piyesleri ve şiirlerinden yaptığı derlemeleri “Balon Yayınları” kapsamında kitaplaştırmıştır.
Balon, Bulgaristan Türkleri süreli çocuk yayıncılığı içerisinde Türkçe adına iyi niyetlerle kurulmuş ve istikrarlı bir şekilde on yıl boyunca faâliyet göstermiş nitelikli bir çocuk dergisidir. Bulgaristan Türk Çocuk Edebiyatına katkıları yadsınamaz olan bu derginin tüm sayılarının bilimsel bir çalışma kapsamında ele alınması Türk dünyası çocuk edebiyatı araştırmaları için katkı sağlayacaktır.
Balon dergisi Bulgaristan’da Türkçenin yaşatılmasında ve gelişmesinde en etkin yayın politikasına sahip dergidir. Dergide Türk dili ve edebiyatı için ayrılmış, “Türkçemiz, Türkçe Dersi, Dilimize Sahip Çıkalım” köşelerinin yanı sıra okuyucu mektuplarında ve dergi editörünün ilk sayfa yazılarında sürekli anadili bilincinin önemine vurgu yapılmıştır. Her sayıda küçük okurlarının Anadili bilincinin önemini vurguladıkları yazılarını yayımlayan dergi, Bulgaristan Türk edebiyatçılarının ve aydınlarının Türkçe’nin önemini anlattıkları yazılarına da yer vermiştir.
Kaynak: Bizim Gazete
